Są fragmenty Biblii, które prawie wszystkich czytelników śmiertelnie nudzą. Genealogie, wyliczenia, pozdrowienia, akapity imion, które niewiele nam mówią i wydają się niewiele wnosić. Czasem jednak kryją się w nich rzeczy zaskakujące. Pod koniec Listu do Rzymian, tam, gdzie św. Paweł przekazuje pozdrowienia dla kościołów i wyznawców, znajdziemy następujący fragment:
Kościół prawosławny uznaje apostołów Junię i jej męża, Andronika, za świętych.
Pozdrówcie Andronika i Juniasa, moich rodaków i współtowarzyszy więzienia, którzy się wyróżniają między apostołami, a którzy przede mną przystali do Chrystusa.
[Biblia Tysiąclecia, przypisy oryginalne]
Jeśli porównamy go z innymi tłumaczeniami, zobaczymy coś ciekawego:
Pozdrówcie Andronika i Junię, moich krewnych i współwięźniów, którzy należą do grona wybitnych apostołów, którzy jeszcze przede mną należeli do Chrystusa.
[Tłumaczona przez katolickich księży i biblistów z UJ Biblia Poznańska]
Więcej tłumaczeń tego wersetu zebrałam tutaj.
Apostoł Junias tajemniczym sposobem zmienia się w Junię – apostołkę? Zaraz – to kobiety bywały apostołami? Czy może to jedynie błąd w Biblii Poznańskiej? Oddam tutaj głos bibliście, Bartowi D. Ehrmanowi:
This is a significant verse, because it is the only place in the New Testament in which a woman is referred to as an apostle. Interpreters have been so impressed by the passage that a large number of them have insisted that it cannot mean what it says, and so have translated the verse as referring not to a woman named Junia but to a man named Junias, who along with his companion Andronicus is praised as an apostle. The problem with this translation is that whereas Junia was a common name for a woman, there is no evidence in the ancient world for “Junias” as a man’s name.
[To ważny werset, jedyny w Nowym Testamencie, w którym kobieta jest określana mianem apostoła. Wywierał wielkie wrażenie na interpretatorach, tak, że wielu z nich nalegało, ze nie może znaczyć tego, co znaczy. Tłumaczyli go zatem jako odnoszący się nie do kobiety imieniem Junia, ale do mężczyzny, Juniasa, wychwalanego wraz ze swym towarzyszem Andronikusem jako apostoł. Jednakże jest z tym tłumaczeniem pewien problem – podczas gdy Junia to powszechnie wówczas spotykanie kobiece imię, nic nie wskazuje na to, by w świecie starożytnym używano męskiego imienia Junias.]
Ehrman, Bart D. (2009-01-23). Misquoting Jesus (Plus). Harper Collins, Inc.. Kindle Edition.; tłumaczenie własne
W książce katolickiego historyka i dziennikarza Garry’ego Willsa “What Paul Meant” przeczytamy:
For Junia to be included not only among the emissaries but among the outstanding (episemoi) ones was a high honor, as John Chrysostom recognized in his commentary on Romans: “How great this woman’s love of wisdom (philosophia) must have been, to merit her inclusion among the apostles.” She and her husband had a liturgy devoted to them as married saints and apostles in the Byzantine church. Most early commentators and fathers of the church, including Origen and Rufinus, celebrated her extraordinary eminence.
[Było wielkim zaszczytem dla Junii, że wymienioną ją nie tylko pośród wysłanników, ale pośród wybitnych chrześcijan (episemoi); zauważył to Jan Chryzostom w swoim komentarzu do Listu do Rzymian: „Jak wielka była miłość tej kobiety do mądrości (philosophia), że wymieniono ją pośród apostołów.” Bizantyński kościół poświęcił jej i jej mężowi liturgię, w których wymienieni byli jako święci małżonkowie i apostołowie. Większość wczesnych komentatorów i Ojców Kościoła, w tym Orygenes i Rufin, wychwalało jej nadzwyczajną znakomitość.]
Wills, Garry (2006-11-02). What Paul Meant. Viking Adult. Kindle Edition.; tłumaczenie własne
Zatem była, kiedyś, dawno, w pierwszym wieku naszej ery, kobieta, która – jak to apostołowie – nauczała, głosiła Ewangelię, czyniła cuda. Nietypowa jak na apostoła konfiguracja chromosomów jej w tym nie przeszkadzała; św. Paweł pozdrawia ją z szacunkiem, bez najmniejszego zdziwienia jej płcią.
Niestety, dla wielu idea kobiety-apostoła była nie do pomyślenia. Jedni zmieniali jej płeć – nic to, że trzeba było wymyślić nieistniejące imię[1] – inni zabierali się za określenie „apostoł”. Tłumacze Biblii Tysiąclecia zabezpieczyli się wręcz podwójnie – choć w przypisie do tego wersetu znajdziemy informację, że w Wulgacie pojawia się imię żeńskie, to mamy informację, że nie chodzi tu o PRAWDZIWYCH apostołów, ale o „apostołów w sensie szerszym”. W końcu kobieta nie może być PRAWDZIWYM apostołem. Skąd to wiemy? Przecież w Biblii nie ma kobiet-apostołów!
To jedna z ulubionych metod szowinistów wszelkiej maści. Murzyn nie może być prezydentem USA! Skąd to wiadomo? Przecież żaden takowym nie był! Kobieta nie może być księdzem – patrz na Biblię, nie ma w niej żadnej kobiety-apostoła. A Żyd – a Żyd to już w ogóle.
Na przekór szowinistom i fanom dawnych dobrych czasów, warto pamiętać o pomijanych. Nie tylko dlatego, że istnienie osób takich jak Junia daje dobry argument w dyskusji z obrońcami tej czy innej dyskryminacji. Przede wszystkim dlatego, by pamiętać o tym, że opowieść o historii, którą często słychać w kościele, w telewizji, w książkach – opowieść, w której nieliczna grupka bohaterskich mężczyzn dokonuje bohaterskich czynów, czasami dla uzyskania prawa własności nad tą czy inną parą kobiecych piersi – nie jest jedyną prawdziwą opowieścią.
—-
Przypisy:
[1] Grecki tekst może być zinterpretowany na dwa sposoby, w zależności od tego, jak postawimy akcenty; jedna z interpretacji daje pojawiające się wielokrotnie w starożytności kobiece imię Junia – druga imię, które nie pojawia się wcale, mianowicie męskiego Juniasa. Niestety w starożytnych manuskryptach nie ma akcentów (ani znaków interpunkcyjnych, rozróżnienia na małe/wielkie litery oraz spacji). Więcej informacji jest u Ehrmana, Willsa, albo na Wikipedii; cytat z Willsa na ten temat można znaleźć u Freda Clarka.
Bibliografia:
Bart D. Ehrman, Misquoting Jesus
Garry Wills, What Paul Meant
Scot McKnight, Junia Is Not Alone
Co jeszcze można poczytać o Junii w sieci:
Fred Clark, When the Bias of Our Blinders Changes the Bible
55 Procent Racji 